Η διατήρηση της γυναικείας γονιμότητας μετά τον καρκίνο

Παναγιώτης Ν. Ξηρομερίτης

Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος

Δυστυχώς η νεοπλασματική νόσος ή αλλιώς ο καρκίνος δε διαχωρίζει ηλικίες. Σαφώς είναι πιο συχνός σε ηλικίες >50 ετών αλλά δυστυχώς τέτοια περιστατικά υπάρχουν ακόμα και σε νεογνά.

Όταν λοιπόν συμβαίνει αυτό σε μια γυναίκα στην αναπαραγωγική ηλικία, και επιθυμεί να τεκνοποιήσει, θα πρέπει να γνωρίζει ότι τα περισσότερα φάρμακα της χημειοθεραπείας και η ακτινοθεραπεία επηρεάζουν τη μετέπειτα λειτουργία των ωοθηκών. Συνεπώς υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες μετά το τέλος της χημειοθεραπείας/ακτινοθεραπείας να διαταραχτεί ο εμμηνορυσιακός κύκλος ή ακόμα και να σταματήσει.

Το γεγονός αυτό θα σήμαινε την αδυναμία σύλληψης και τεκνοποίησης για τη γυναίκα που επιβίωσε από τον καρκίνο.

Ευτυχώς η εξέλιξη της αναπαραγωγικής γυναικολογίας και χειρουργικής μπορεί πλέον να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις ώστε να διατηρηθεί η γονιμότητα στις περιπτώσεις αυτές.

Οι εναλλακτικές λύσεις διατήρησης γονιμότητας είναι :

1.      Κατάψυξη ωαρίων (vitrification)
2.      Κρυοκατάψυξη εμβρύων
3.      Κρυοκατάψυξη ωοθηκικού ιστού με λαπαροσκοπική λήψη
4.      Ωρίμανση in vitro ωαρίων
5.      Φαρμακευτική προστασία των ωοθηκών (αγωνιστές GnRH, imatinib)
6.      Χειρουργική μετατόπιση ωοθηκών πριν την ακτινοθεραπεία
7.      Εξωσωματική γονιμοποίηση με δωρεά ωαρίων

Για να γίνουν πιο κατανοητές οι παραπάνω μέθοδοι , θα ήθελα να σας υπενθυμίσω απλά τηδιαδικασία της αναπαραγωγής.

Η ωοθήκη περιέχει ένα μεγάλο αριθμό από ωάρια από τη στιγμή της γέννησης της γυναίκας. Σε κάθε κύκλο της αναπαραγωγικής ηλικίας πραγματοποιείται η ωορρηξία ενός από αυτά που έφτασε στην ωρίμανσή του. Εάν την ημέρα της ωοθυλακιορρηξίας πραγματοποιηθεί γονιμοποίηση από σπερματοζωάριο, τότε δημιουργείται το έμβρυο.

 Κατάψυξη ωαρίων (vitrification)

Εφόσον υπάρχει το χρονικό περιθώριο, μπορεί να πραγματοποιηθεί η λήψη ώριμων ωαρίων από τη γυναίκα, και στη συνέχεια να προβούμε στην κρυοκατάψυξή τους με τη μέθοδο της vitrification. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η γυναίκα παράγει ένα ώριμο ωάριο σε κάθε κύκλο, οπότε:

• ή γίνεται η λήψη κάθε μήνα και η κατάψυξή του,
• ή πραγματοποιείται η φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών (όπως στην εξωσωματική γονιμοποίηση) με στόχο να καταψυχθούν πολλά μαζί ώριμα ωάρια. Εάν η γυναίκα πάσχει από ορμονο-εξαρτώμενο καρκίνο (όπως π.χ. ο καρκίνος του μαστού) τότε η διέγερση ωοθηκών με φαρμακευτικά σκευάσματα αντενδείκνυται.

Στη συνέχεια, όταν η γυναίκα επιθυμεί να τεκνοποιήσει, πραγματοποιείται η απόψυξη των ωαρίων της και η εξωσωματική γονιμοποίησή τους. Το ποσοστό επιβίωσης των ώριμων ωαρίων από την απόψυξη είναι > 97%. Επίσης το ποσοστό κυήσεων, μετά από αυτή τη διαδικασία είναι αρκετά ικανοποιητικά.

 Κρυοκατάψυξη εμβρύων

Στις περιπτώσεις που η γυναίκα έχει σύντροφο και επιθυμεί να τεκνοποιήσει μαζί του, μπορεί να προχωρήσει σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης ώστε να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση και κρυοκατάψυξη εμβρύων. Μετά το τέλος της θεραπείας της για τον καρκίνο, πραγματοποιείται απόψυξη ων εμβρύων και η εμφύτευσή τους μέσα στη μήτρα. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης.

 Κρυοκατάψυξη ωοθηκικού ιστού με λαπαροσκοπική λήψη

Τα άωρα/ανώριμα ωάρια της ωοθήκης αντέχουν περισσότερο στη διαδικασία της κρυοκατάψυξης και απόψυξης. Συνεπώς η διαδικασία λήψης ωοθηκικού ιστού με λαπαροσκόπηση και η κρυοκατάψυξή του είναι μία εναλλακτική λύση στη διατήρηση της γονιμότητας μίας γυναίκας.

Ο ωοθηκικός ιστός όταν αποψυχθεί μπορεί :

• να μεταμοσχευτεί ξανά στο σώμα της γυναίκας. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει η δυνατότητα η γυναίκα να αποκτήσει και πάλι ορμονικό και εμμηνορυσιακό κύκλο. Μπορεί λοιπόν να ελπίζει ή σε αυτόματη σύλληψη και τεκνοποίηση ή σε διέγερση ωοθηκών και εξωσωματική γονιμοποίηση.
• να ωριμάσει in vitro, δηλαδή τα ωάρια να εξελιχτούν σε ώριμα έτοιμα για εξωσωματική γονιμοποίηση.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπογραμμίσω πως το πρώτο παιδί που γεννήθηκε στον κόσμο από τη διαδικασία της κρυοκατάψυξης ωοθηκικού ιστού και την αυτόλογη μεταμόσχευσή του στην ίδια τη γυναίκα μετά τη θεραπεία της για λέμφωμα, πραγματοποιήθηκε το 2004, στο πανεπιστήμιο όπου φοίτησα και εκπαιδεύτηκα, από την ομάδα του καθηγητού μου Jacques DONNEZ, στο Université Catholique de Louvain, στις Βρυξέλλες.