Παιδιά σε ιδρύματα

Η τοποθέτηση του παιδιού σε ίδρυμα ήταν και εξακολουθεί να παραμένει μια συνήθης πρακτική, όταν οι γονείς απουσιάζουν φυσικά ή συναισθηματικά. Μελέτες που εξετάζουν την ανάπτυξη του παιδιού στο ίδρυμα πόσο σοβαρές και ορισμένες φορές μη αναστρέψιμες είναι οι ψυχολογικές αλλά και σωματικές συνέπειες της μητρικής στέρησης, ιδιαίτερα όταν αυτή συμβαίνει μεταξύ του πρώτου και του τρίτου έτους ζωής. Ωστόσο, όταν ο αποχωρισμός συμβαίνει στην ηλικία των 6 ετών και άνω, και αν είχε μια καλή σχέση με τη μητέρα του, τότε το παιδί θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πιο δυναμικά τον αποχωρισμό λόγω του καλά οργανωμένου Εγώ του.

Η ανακλητική κατάθλιψη και ο ιδρυματισμός οφείλονται σε ολική συναισθηματική στέρηση και παρουσιάζονται κυρίως σε παιδιά που έχουν τοποθετηθεί από μικρή ηλικία σε ίδρυμα. Συγκεκριμένα, η ανακλητική κατάθλιψη αφορά σε βρέφη που πέρασαν τουλάχιστον τους 6 πρώτους μήνες με τη μητέρα τους και έπειτα τοποθετήθηκαν σε ίδρυμα. Ωστόσο, τα άτομα που αντικατέστησαν τη μητέρα δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν σταθερούς συναισθηματικούς δεσμούς μαζί τους, με αποτέλεσμα τα βρέφη να εμφανίζουν σταδιακά έντονες διαταραχές εξαιτίας της αποστέρησης.

Η κλινική εικόνα της ανακλητικής κατάθλιψης αντικατοπτρίζεται στο συνεχές κλάμα και στην προσκόλληση στα πρόσωπα του ιδρύματος. Από το δεύτερο μήνα η ψυχοκινητική εξέλιξη σταματά και το βρέφος εμφανίζει σημάδια ανορεξίας, φόβου και λύπης. Μετά τον τρίτο μήνα παύει να έχει μιμική προσώπου, ενώ κυριαρχείται από σιωπή. Η ανακλητική κατάθλιψη είναι αναστρέψιμη αν το βρέφος επενδύσει σε ένα νέο μητρικό αντικείμενο στους 3-5 πρώτους μήνες μετά τον αποχωρισμό. Μάλιστα, η κατάθλιψη δεν λαμβάνει τόπο όταν ο αρχικός δεσμός με τη μητέρα δεν ήταν ικανοποιητικός.

Ο ιδρυματισμός αφορά επίσης μια χρόνια κατάσταση που οφείλεται σε ολική συναισθηματική στέρηση και παρουσιάζεται κυρίως σε παιδιά που έχουν τοποθετηθεί από μικρή ηλικία σε ίδρυμα. Το ιδρυματοποιημένο παιδί εμφανίζει απάθεια, δυστυχία, ανορεξία, απώλεια βάρους, συχνές ασθένειες, αλλά και στερεότυπες κινήσεις. Στρέφεται προς τις αυτοερωτικές πράξεις (ταλάντευση, πιπίλισμα δαχτύλου, αυνανισμός αργότερα) για να αυτοπαρηγορηθεί, ενώ συχνές είναι οι αυτοκαταστροφικές πράξεις αλλά και τελικό στάδιο ο μαρασμός. Όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος διαμονής του σε ίδρυμα πριν την υιοθεσία τόσο περισσότερα είναι τα πιθανά αναπτυξιακά και ψυχολογικά προβλήματα που θα παρουσιάσει το παιδί.

 Έρευνα που έγινε στη Γαλλία το 1962 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμα και στα πιο εξελιγμένα βρεφοκομεία υπάρχει συναισθηματική έλλειψη, ενώ τα βρέφη μπορεί να εκτίθενται σε μακροχρόνιες περιόδους μοναξιάς παρά τις συχνές επισκέψεις των τροφών. Μεγάλη έμφαση δίνεται, λοιπόν, στην κατάλληλη οργάνωση, τις υλικές υποδομές και το σταθερό και επιμορφωμένο προσωπικό των βρεφοκομείων και των ιδρυμάτων, καθώς και στην αποτελεσματικότητα του παιχνιδιού και της πολυαισθητηριακής επαφής στην υγιή ανάπτυξη των παιδιών αυτών, στην αύξηση του βάρους τους, στην δραστηριοποίηση και την αυτονομία τους.

Χ.Π.

Πηγή: ΕΚΠΑ, "Κοινωνικά προβλήματα και ψυχική υγεία των παιδιών"