Νυχτερινή ενούρηση στα παιδιά

Της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΣΙΓΑΝΟΥ

Με τη συνεργασία του παιδίατρου  ΑΝΔΡΕΟΥ ΜΑΡΙΟΥ

Η επαφή του παιδιού με την αγωγή της τουαλέτας και τις συνήθειες καθαριότητας των ενηλίκων γίνεται σταδιακά. Συγκεκριμένα, ξεκινά από το τέλος του πρώτου έτους της ζωής του οπότε το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει την ικανότητα να ελέγχει τους σφιγκτήρες, τη λειτουργία δηλαδή του εντέρου και της κύστης του, και ολοκληρώνεται γύρω στα τρία με τέσσερα χρόνια.

Αυτή η πορεία διαφέρει ωστόσο σημαντικά από παιδί σε παιδί καθώς εξαρτάται αφενός μεν από τη νευρολογική ωρίμανση αλλά και από τα μηνύματα που δέχεται κάθε παιδί από το περιβάλλον του. Τα περισσότερα παιδιά εξοικειώνονται με το γιο-γιό και τους κανόνες χρήσης του, υπάρχει όμως και ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό παιδιών, που κυμαίνεται στο 10-15%, και  που για διάφορους λόγους δυσκολεύονται να τηρήσουν τους κανόνες που υπαγορεύει η εκπαίδευση της τουαλέτας και βρέχονται επάνω τους κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η ενούρηση έχει χαρακτηριστεί ως το πιο συχνό πρόβλημα των παιδιών και μάλιστα των αγοριών.

Τι θεωρείται όμως ενούρηση; Είναι η επανειλημμένη κένωση της κύστης του παιδιού στο κρεβάτι ή στα ρούχα του που γίνεται χωρίς τη θέλησή του. Οι ειδικοί έχουν μελετήσει επισταμένως το σύμπτωμα της ενούρησης και έχουν καταλήξει σε διάφορες κατηγορίες. Έτσι διακρίνουν την ενούρηση σε οργανική και σε λειτουργική, σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή, και τέλος σε νυχτερινή και ημερήσια.

 Η ενούρηση χαρακτηρίζεται οργανική όταν οφείλεται σε μια σωματική νόσο όπως είναι για παράδειγμα ο σακχαρώδης διαβήτης, η λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος ή η επιληπτική διαταραχή, και σε λειτουργική όταν δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια οργανική διαταραχή. Η πρωτοπαθής ενούρηση αφορά κυρίως τα παιδιά ηλικίας έως και πέντε ετών και αποδίδεται σε βιολογικούς και γενετικούς παράγοντες - οι ειδικοί τη συνδέουν με την καθυστέρηση της ωρίμανσης του παιδιού- ενώ η δευτεροπαθής εμφανίζεται γύρω στα πέντε με οκτώ χρόνια συνήθως μετά από ένα σημαντικό για τον μικρόκοσμο του παιδιού γεγονός (μπορεί να είναι ο ερχομός ενός καινούριου μέλους στην οικογένεια, το ξεκίνημα  ή η επιστροφή στο σχολείο, προβλήματα στη σχέση των γονιών). Τέλος, ανάλογα με το χρονικό διάστημα στο οποίο εκδηλώνεται η ενούρηση διακρίνεται σε αποκλειστικά νυχτερινή και αποκλειστικά ημερήσια καθώς και σε νυχτερινή και ημερήσια.

Η νυχτερινή ενούρηση

Η νυχτερινή ενούρηση φαίνεται ότι αφορά κυρίως τα αγόρια (η αναλογία είναι δύο προς ένα σε σχέση με τα κορίτσια  τα οποία  κατά τους επιστήμονες μάλλον αποκτούν νωρίτερα από τα αγόρια τον έλεγχο στο νευρικό και μυικό τους σύστημα). Στα πρώτα στάδια η νυχτερινή ενούρηση μπορεί να συμβαίνει δύο με τρεις φορές την εβδομάδα , σταδιακά όμως η συχνότητα της ελαττώνεται μέχρις ότου το παιδί συμπληρώσει τα πέντε του χρόνια οπότε και σταματά εντελώς. Υπάρχουν ωστόσο και παιδιά που συνεχίζουν να έχουν νυχτερινές ενουρήσεις και μετά την ηλικία των πέντε ετών.

Η αντιμετώπιση σε κάθε περίπτωση είναι βέβαια διαφορετική.

Στην πρώτη περίπτωση οι ειδικοί συνιστούν να το θεωρήσετε καταρχήν φυσιολογικό και να μην δώσετε ιδιαίτερες διαστάσεις. Όλα τα παιδιά που βρίσκονται στη φάση της εκπαίδευσης τουαλέτας κατά καιρούς βρέχονται επάνω τους τη νύχτα. Εάν συμβεί λοιπόν και στο παιδί σας μην δημιουργήσετε θέμα, και μην το μαλώσετε ή το τιμωρήσετε. Φορέστε του για κάποιο διάστημα τα αδιάβροχα βρακάκια που χρησιμοποιούσατε στη φάση της εκπαίδευσης μέχρι να υποχωρήσει η εκδήλωση του συμπτώματος. Σε γενικές γραμμές έχετε υπόψη σας ότι για διάστημα  έως και δώδεκα μήνες αφότου άρχισε το παιδί να χρησιμοποιεί την  τουαλέτα , είναι αναμενόμενο να βραχεί κάποιες φορές. Η συχνότητα των ενουρήσεων (πρέπει να) μειώνεται όσο το παιδί μεγαλώνει και μέχρι την ηλικία των πέντε ετών όπου ενδεχομένως θα συνεχίσει να βρέχεται κάπου κάπου τη μέρα και λίγο περισσότερο τη νύχτα. Θα πρέπει όμως να συμβουλευθείτε τον παιδίατρο στην περίπτωση που παρατηρείτε:

-βρεγμένα εσώρουχα, πυτζάμες ή σεντόνια παρόλο που το παιδί χρησιμοποιεί κανονικά την τουαλέτα

-ασυνήθιστο σφίξιμο του παιδιού κατά την ούρηση

-ούρα σκούρου ή κόκκινου χρώματος

-ερυθρότητα ή εξάνθημα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων

-ενούρηση αδιακρίτως ώρας (και την ημέρα και τη νύχτα)

Εάν το παιδί είναι πάνω από πέντε ετών και συνεχίζει να έχει νυχτερινά ?ατυχήματα με τα ούρα του, τότε πρέπει να αναζητήσετε με τη βοήθεια ενός ειδικού τις αιτίες και να προσπαθήσετε να αντιμετωπίσετε την κατάσταση.

Στην ηλικία αυτή τα παιδιά «ταλαιπωρούνται» από δύο τύπους νυχτερινής ενούρησης, από την πρωτοπαθή και από τη δευτεροπαθή. Η μεν πρώτη αφορά παιδιά που δεν έχουν αποκτήσει ποτέ τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης τους και η δεύτερη παρατηρείται στα παιδιά που παραμένουν στεγνά τις νύχτες αλλά ξαφνικά αρχίζουν να βρέχουν τα σεντόνια τους.

 Ειδικότερα, η νυχτερινή ενούρηση οφείλεται:

-Σε προβλήματα ούρησης. Μπορεί πχ η ενούρηση να είναι σύμπτωμα κάποιας ανωμαλίας στην κατασκευή του ουροποιητικού συστήματος (μικρής χωρητικότητας κύστη, μερική απόφραξη στο εσωτερικό στόμιο της κύστης, κακή συστολή των μυών που ελέγχουν τη διούρηση).

-Στην κληρονομικότητα. Όταν δύο γονείς είναι ενουρητικοί, τα παιδιά τους έχουν πιθανότητες έως και 70% να παρουσιάσουν το ίδιο πρόβλημα, ενώ όταν το πρόβλημα της ενούρησης ταλαιπωρεί τον ένα γονιό, τότε το ποσοστό κυμαίνεται στο 40%. Πάντως, τα παιδιά στις περιπτώσεις κληρονομικότητας σταματούν την ενούρησης περίπου στην ίδια ηλικία που σταμάτησαν και οι γονείς.

-Στον ύπνο. Εκτιμάται ότι περίπου το 15% των παιδιών προσχολικής ηλικίας ξυπνούν για ούρηση κατά τη διάρκεια της νύχτας. Υπάρχουν όμως και κάποια που ξυπνούν δύσκολα και, ενώ θέλουν να ουρήσουν, δεν διακόπτουν τον ύπνο τους με αποτέλεσμα να βρέχονται.

-Στη νυχτερινή πολυουρία. Το 25% των ενουρητικών περιπτώσεων οφείλεται στο ότι η παραγωγή της αντιδιουρητικής ορμόνης δεσμοπρεσσίνης (ADH) συνεχίζεται και κατά τη διάρκεια της νύχτας με τους ρυθμούς που γίνεται και την ημέρα ενώ το φυσιολογικό είναι να ελαττώνεται ο ρυθμός παραγωγής της άρα και η συχνότητα της ούρησης.

-Σε κάποια ουρολοίμωξη ή άλλη φλεγμονή της ουρήθρας που μπορεί να προκλήθηκε από κάποιο καλλυντικό προϊόν (πχ σαπούνι, αφρόλουτρο) ή σε σπανιότερες περιπτώσεις από ευαισθησία σε κάποιες τροφές.

-Στο διαβήτη. Η νυχτερινή ενούρηση μπορεί να είναι πρώιμη ένδειξη για την πάθηση του σακχαρώδους διαβήτη,ιδίως εάν το παιδί δεν είχε πρόβλημα ενούρησης στο παρελθόν.

-Σε ψυχολογικά αίτια. Μπορεί πχ το παιδί να επιθυμεί με αυτόν τον τρόπο να παρατείνει την περίοδο της βρεφικής ηλικίας, να διεκδικήσει περισσότερο την προσοχή σας, να φοβάται τις ευθύνες στο σχολείο, να νιώθει ότι απειλείται από την έλευση ενός άλλου μωρού στην οικογένεια.

 Πως θα αντιμετωπίσετε το πρόβλημα

 Αν το παιδί σας είναι δραστήριο και ακολουθεί κανονικά το πρόγραμμά του (πχ παιδικό σταθμό, παιχνίδι, φαγητό) η περιοδική νυχτερινή αλλά και η πρωινή ενούρηση μέχρι την ηλικία των πέντε ετών δεν πρέπει να σας προβληματίζει ιδιαίτερα. Πιθανότατα είναι μια κατάσταση που σας ενοχλεί, σας στενοχωρεί ή και σας εκνευρίζει, αλλά το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να περιμένετε να παρέλθει ?κάτι που θα γίνει χωρίς την ιατρική παρέμβαση. Αν ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίσσονται τόσο ομαλά, πρέπει να απευθυνθείτε στον παιδίατρο. Αν ο γιατρός θεωρήσει ότι ενδεχομένως υπάρχει πρόβλημα, καταρχήν θα εξετάσει δείγμα ούρων του παιδιού για να ελέγξει μήπως υπάρχει ουρολοίμωξη. Αν η εξέταση είναι θετική, τότε θα χορηγήσει κάποιο αντιβιοτικό για τη θεραπεία της ?έτσι θα εξαλειφθεί και η αιτία της ενούρησης. Αν ο γιατρός  έχει ενδείξεις ότι η ενούρηση δεν οφείλεται σε καθυστερημένη ανταπόκριση στο ερέθισμα της γεμάτης κύστης όπως και όταν το παιδί είναι μεγαλύτερο από πέντε χρόνων, τότε θα ζητήσει να γίνουν στο παιδί κάποιες εξετάσεις (πχ ακτινογραφίες κύστης και νεφρών). Στην περίπτωση που διαπιστώσει κάποιες ανωμαλίες, θα σας παραπέμψει σε ουρολόγο. Εάν πάλι αποδειχθεί ότι η ενούρηση έχει κάποια άλλη οργανική αιτιολογία (διαβήτης, επιληψία κα) τότε θα αντιμετωπιστεί το οργανικό πρόβλημα που προκαλεί την ενούρηση.  Αν δεν υπάρξουν τέλος θετικά ευρήματα από τις εξετάσεις και το παιδί είναι μεγαλύτερο από πέντε ετών, τότε θα σας υποδείξει τρόπους για την αντιμετώπιση της ενούρησης.

Η αγαστή συνεργασία με το παιδί είναι απαραίτητη για την επίλυση του προβλήματος της ενούρησης. Ο ρόλος των γονιών καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός καθώς αφενός πρέπει να ασχοληθούν εκ νέου με την αγωγή τουαλέτας του παιδιού αλλά και να βοηθήσουν το παιδί να ξεπεράσει ενδεχόμενα συναισθήματα ντροπής, ταπείνωσης και δυσφορίας που το κυριεύουν λόγω της ενούρησης.

 Τι μπορείτε να κάνετε

 -Να ξεκινήσετε με υπομονή τη μάθηση των κανόνων υγιεινής και καθαριότητας στην τουαλέτα

-Να βάζετε πάντοτε το παιδί να ουρεί πριν κοιμηθεί

-Να μην του δίνετε πολλά υγρά μετά το βραδινό φαγητό αλλά και να αποκλείσετε από το διαιτολόγιό του τροφές που περιέχουν καφείνη και μεγάλες ποσότητες νερού

-Να μην το μαλώνετε ή το ειρωνεύεστε όταν έρχεστε αντιμέτωποι με τη νυχτερινή του αταξία

-Να μην του δημιουργείτε ενοχές ή το κάνετε να νιώθει μειονεκτικά για το συμβάν της ενούρησης

-Προσπαθήστε να ξυπνάτε το παιδί για ένα διάστημα τριών τεσσάρων εβδομάδων περίπου μια ώρα αφότου κοιμήθηκε για να ουρήσει

-Δώστε του κίνητρα επιβράβευσης για κάθε στεγνή νύχτα ώστε να ενισχύσετε τη θέληση του παιδιού να μην βρέξει τα ρούχα ή το κρεβάτι του

-Χρησιμοποιήστε κάποια συσκευή αφύπνισης η οποία ενεργοποιείται μόλις το παιδί αρχίσει την ενούρηση στον ύπνο του. Έτσι το παιδί θα ξυπνά και θα ολοκληρώνει την ούρηση στην τουαλέτα χωρίς τελικά να βρέχει (πολύ) το κρεβάτι του.

 Η φαρμακευτική αγωγή έχει καλά αποτελέσματα σε κάποιες περιπτώσεις για την αντιμετώπιση της ενούρησης υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζεται σε παιδιά ηλικίας άνω των έξι ετών. Ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται αρκετά είναι η δεσμοπρεσσίνη ?πρόκειται για ένα σκεύασμα ανάλογο της αντιδιουρητικής ορμόνης  η λήψη του οποίου επιφέρει ελάττωση των ούρων.

paidiatros.gr