Επιλεκτική Αλαλία

Ο Δημήτρης (το όνομα έχει αλλαχτεί), μαθητής της Α' δημοτικού παραπέμφθηκε από τη δασκάλα του για αλαλία.  Από το Σεπτέμβριο μέχρι το Νοέμβριο δεν είχε πει ούτε μία λέξη στο σχολείο.  Από τις συνεντεύξεις με τη δασκάλα και τη μητέρα έμαθα ότι  προσαρμογή τους ήταν σχετικά καλή και αποχωρίστηκε εύκολα τη μητέρα του αλλά δεν μιλούσε.  Σύμφωνα με τη μητέρα, μιλούσε  έξω από το σχολείο.
  

Όταν ήρθε με τη μητέρα του στο γραφείο, τον ρώτησε το όνομά του.  Απάντησε η μητέρα, λέγοντας ότι ο Δημήτρης είναι πολύ ντροπαλός και δεν μιλά.  Στα 10 πρώτα λεπτά που μέσα στο γραφείο ήταν και η μητέρα, όλες τις ερωτήσεις που έκανα στον Δημήτρη (π.χ. τι ομάδα είσαι, πώς λένε τη δασκάλα σου, ποιο είναι το αγαπημένο σου φαγητό, κτλ) τις απαντούσε η μητέρα.  Όταν εκείνη έφυγε, ο Δημήτρης συνέχισε να μη μιλά.  Δεν κατάφερα να του αποσπάσω καμία πληροφορία.  Όταν έφευγαν με χαιρέτησε η μητέρα με τη δική της φωνή και μετά κουνώντας το χέρι του Δημήτρη, με χαιρέτησε με πιο παιδική φωνή, σαν να με χαιρετούσε ο Δημήτρης.  Κυρίως από το ιστορικό του παιδιού και την παρακολούθησή του στο σχολείο, συμπέρανα ότι είχε επιλεκτική αλαλία.  Επίσης, στην τρίτη συνεδρία, η μητέρα μου αποκάλυψε ότι ο Δημήτρης δεν μιλά πουθενά αλλού εκτός από το σπίτι και ότι βρίσκεται σε διάσταση με τον πατέρα.      

Το κύριο χαρακτηριστικό της επιλεκτικής αλαλίας είναι η επίμονη άρνηση του παιδιού να μιλήσει σε μια συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση (π.χ. σχολείο) όπου απαιτείται να μιλήσει, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι έχει αναπτυγμένο λόγο και μιλά σε άλλες περιπτώσεις.  Μπορεί αυτό να αποτελεί προσπάθεια από τη μεριά του παιδιού να τραβήξει την προσοχή ή να πετύχει κάποιο σκοπό.  Υπάρχουν όμως συγκεκριμένα κριτήρια που κατατάσσουν την επιλεκτική αλαλία ως διαταραχή της παιδικής ηλικίας.  

1. Σταθερή αδυναμία του παιδιού να μιλήσει σε ειδικές κοινωνικές καταστάσεις, παρότι μιλά σε άλλες.
2. Η διαταραχή εμποδίζει τη σχολική απόδοση και την κοινωνική επικοινωνία.
3. Η διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον ένας μήνας (μη περιοριζόμενη στον πρώτο μήνα του σχολείου).
4. Η αδυναμία να μιλήσει δεν οφείλεται σε έλλειψη γνώσης ή σε έλλειψη οικειότητας με την ομιλούμενη γλώσσα που απαιτείται στην κοινωνική κατάσταση.
5. Η διαταραχή δεν εξηγείται ως κάποια διαταραχή της επικοινωνίας και δεν συμβαίνει κατά τη διάρκεια της πορείας μας διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής (π.χ. αυτισμός).

Τα αίτια της διαταραχής βρίσκονται κυρίως στην οικογένεια και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού.  Ένα παιδί πολύ ντροπαλό, υπερβολικά ευαίσθητο ή αγχωτικό μπορεί να αναπτύξει τη διαταραχή ως άμυνα.  

Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη της διαταραχής είναι πιο περίπλοκος και συνήθως έχει να κάνει με δυσαρμονία στις σχέσεις των γονιών.  Δομικά, όταν υπάρχει δυσαρμονία στην οικογένεια είναι δυνατό να δημιουργηθεί συμμαχία ανάμεσα στον έναν γονιό και το παιδί ενάντια στον άλλο γονιό.  Για παράδειγμα, οι περισσότερες μητέρες παιδιών με επιλεκτική αλαλία έχουν περιγραφεί ως μοναχικές, αγχώδεις, στερημένες ή καταθλιπτικές με αρνητικά συναισθήματα απέναντι στον πατέρα και την επιθυμία να "γαντζωθούν" από το παιδί.  Συνήθως αυτό γίνεται υπερπροστατεύοντας το παιδί και ενθαρρύνοντας την παλινδρόμηση.  Καταλαβαίνοντας τις ανάγκες και τα άγχη της μητέρας, το παιδί απορρίπτει τη συναναστροφή με άλλους, προκειμένου να διατηρήσει τη σχέση με τη μητέρα.  Το να μιλήσει στους άλλους θεωρείται από το παιδί ένα είδος απόρριψης της μητέρας και οι προσπάθειες απεμπλοκής του παιδιού από τη μητέρα φέρνουν τη σιωπή.  Από την άλλη το παιδί μπορεί να ερμηνεύσει το άγχος και την εξάρτηση της μητέρας σαν σημάδι ότι το ίδιο έχει προβλήματα και ατέλειες.  Έτσι, φοβάται τον αποχωρισμό από την μητέρα γιατί τη χρειάζεται για να νιώσει ασφάλεια και καταφεύγει στη σιωπή για να προστατευθεί.   

Στην τραυματική αλαλία, που συνήθως δεν πληροί τα κριτήρια για διάγνωση επιλεκτικής αλαλίας, η αλαλία είναι μηχανισμός άμυνας απέναντι σε ένα φοβική ή στρεσογόνα κατάσταση.  Για παράδειγμα, τα κακοποιημένα παιδιά πολλές φορές χρησιμοποιούν τη σιωπή για να αποφύγουν την κακοποίησης, να μην προδώσουν το άτομο που τα κακοποιεί και υποστούν συνέπειες, και για να εκφράσουν θυμό με τρόπο που δεν θα γίνει αντιληπτός και δεν θα οδηγήσει σε περισσότερη κακοποίηση. 

Ο Δημήτρης άρχισε να μου μιλάει στην ένατη συνεδρία.  Μας πήρε περίπου ένα χρόνο να ανεξαρτητοποιηθεί η μητέρα από τον Δημήτρη και να αρχίσει ο Δημήτρης να μιλά μόνος του σε διάφορες καταστάσεις.

http://kalosdaskalos.blogspot.gr