Τριγλυκερίδια: Αυξημένα, χαμηλά και φυσιολογικές τιμές

Ο ρόλος των τριγλυκεριδίων (triglycerides) στην υγεία παραμένει μέχρι σήμερα μυστηριώδης αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: Δεν είναι καλό να έχει κάποιος αυξημένες τιμές στο αίμα του διότι αυτό σημαίνει ότι έχει αυξημένες πιθανότητες για στεφανιαίο έμφραγμα (καρδιακή προσβολή). Από την άλλη τα πολύ χαμηλά τριγλυκερίδια στο αίμα μπορεί να κρύβουν κάποιο πρόβλημα.

Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο γιατί τα αυξημένα τριγλυκερίδια αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιακό πρόβλημα. Ενώ στην περίπτωση της χοληστερίνης, είναι γνωστό ότι οι οι λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας, οι LDL (Low Density Lipoproteins) προκαλούν αθηροσκλήρωση, για πολλά χρόνια τα τριγλυκερίδια θεωρούνταν ουδέτερα σε σχέση με τον καρδιακό κίνδυνο. Οι έρευνες της δεκαετίας του 1950 είχαν καθιερώσει την ιδέα ότι η υψηλή κακή χοληστερόλη (χοληστερίνη) ευθύνεται για τις καρδιακές προσβολές αλλά μόνο μετά το 1990 άρχισαν να ενοχοποιούνται και οι υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων στο αίμα, όταν διερευνήθηκε το Μεταβολικό Σύνδρομο.

Τα χαμηλά επίπεδα των τριγλυκεριδίων μπορεί επίσης να αποτελούν πρόβλημα αν και πολλές φορές δεν αποτελούν παθολογικό φαινόμενο. Ωστόσο, μπορεί να είναι ένδειξη υποκείμενης παθολογίας και σημείο μειωμένης ενεργειακής προσφοράς. Οι φυσιολογικές τιμές για τα τριγλυκερίδια στο αίμα, όταν μετρούνται 12 ώρες μετά από ένα γεύμα κυμαίνονται από 40-150 mg/dl. Ως ιδανικές τιμές θεωρούνται αυτές που είναι κάτω από 100 mg/dl. Πολύ χαμηλές τιμές (κάτω από  10 mg/dl) συσχετίζονται με υπερθυρεοειδισμό και ενδεχομένως με πρόβλημα στο συκώτι.

Τριγλυκερίδια και καρδιά

 Τα τριγλυκερίδια είναι η συνήθης μορφή του λίπους που υπάρχει τόσο στηδιατροφή όσο και στο σώμα μας,  (π.χ το λίπος που αποθηκεύουμε στον λιπώδη ιστό βρίσκεται με την μορφή των τριγλυκεριδίων). Τα λίπη είναι μια μεγάλη κατηγορία μορίων που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό να μη διαλύονται στο νερό. Το 95% του διατροφικού λίπους είναι στενόμακρες αλυσίδες 4-32 ατόμων άνθρακα στις οποίες έχουν προσδεθεί άτομα υδρογόνου, ενώ στην μια άκρη της σειράς που θεωρείται ως αρχή, βρίσκεται το καρβοξύλιο το οποίο τους δίνει ιδιότητες οξέος (γι’ αυτό αποκαλούνται λιπαρά οξέα). Τα λιπαρά οξέα διακρίνονται σε κορεσμένα, ακόρεστα και τρανς, και απαντώνται συνήθως ως τριγλυκερίδια, δηλαδή τρία λιπαρά οξέα είναι ενωμένα μ’ ένα μόριο γλυκερόλης. Τη βάση αποτελεί η γλυκερόλη και πάνω της είναι συναρμολωγημένα τρία λιπαρά οξέα σαν τουβλάκια του lego.

Τα τριγλυκερίδια όπως και οι υδατάνθρακες χρησιμοποιούνται από το σώμα ως καύσιμο. Την δεκαετία του 1950 το ερώτημα ήταν πως τα λίπη (τριγλυκερίδια και χοληστερίνη) κυκλοφορούν μέσα στο αίμα. Βρέθηκε ότι τα τριγλυκερίδια και η χοληστερίνη κυκλοφορούν στο αίμα σε πρωτεΐνες. Τα συμπλέγματα λιπών και πρωτεϊνών μοιάζουν με μικροσκοπικές μπαλίτσες και ονομάζονται λιποπρωτεΐνες.

Από τη δεκαετία του 1950 είχε παρατηρηθεί ότι τα αυξημένα τριγλυκερίδια στο αίμα είχαν σχέση με τις καρδιακές προσβολές αλλά ήταν δύσκολο να ερμηνευτεί ο ρόλος τους. Το 1959, μια μελέτη μεταξύ 100 ατόμων, βρήκε ότι τα τριγλυκερίδια προέβλεπαν τις καρδιακές προσβολές καλύτερα από τη χοληστερίνη. Αυτό το εύρημα αγνοήθηκε για 30 χρόνια επειδή κυριάρχησε η έννοια της χοληστερίνης.

Μετά το 1990 φάνηκε ότι τα τριγλυκερίδια παίζουν έναν ανεξάρτητοδυσμενή ρόλο για την καρδιά και ξέφυγαν από τη σκιά της χοληστερίνης. Και καθώς οι μελέτες συσσωρεύονταιν, οι φυσιολογικές τιμές των τριγλυκεριδίων άρχισαν να κατεβαίνουν. Το 1984 θεωρούνταν ότι το πρωί, πριν το φαγητό, τα τριγλυκερίδια έπρεπε να είναι κάτω από τα 250 mg/dl. Μετά από μερικά χρόνια το όριο κατέβηκε στα 150 mg/dl. Σήμερα κάποιοι λένε ότι η φυσιολογική τιμή πρέπει να είναι κάτω από τα 100 mg/dl, ένα επίπεδο που προηγουμένως κανείς δεν είχε φανταστεί ότι μπορούσε να δημιουργεί πρόβλημα.

Τιμές τριγλυκεριδίων

• Ιδανικά επίπεδα: < 100 mg/dL
• Φυσιολογικά επίπεδα: < 150 mg/dL
• Οριακά υψηλά επίπεδα: 200 – 499 mg/dl
• Πολύ υψηλά επίπεδα: > 500 mg/dL.

Τριγλυκερίδια και διατροφή

Ένας από τους λόγους που για πολλά χρόνια είχε αγνοηθεί ο δυσμενής ρόλος των αυξημένων τριγλυκεριδίων στην καρδιά ήταν ότι μετά το 1950 είχε προταθεί στο κοινό μια δίαιτα υψηλών υδατανθράκων και χαμηλών λιπαρών. Είναι περίεργο αλλά τα τριγλυκερίδια αυξάνονται στο αίμα όταν κάποιος καταναλώνει πολλούς υδατάνθρακες και όχι πολλά λίπη. Αυτό είχε διαπιστωθεί από τις πρώτες κιόλας έρευνες που είχαν γίνει για να μετρηθεί η επίπτωση των διαφόρων τροφών. To 1967 ένα άρθρο άρχιζε ως εξής: «Όταν τα άτομα που διαβιούν με μια διατροφή πολλών λιπών, αλλάζουν προς μια διατροφή λίγων λιπών και πολλών υδατανθράκων, ίδιας συνολικής ενεργειακής αξίας, σχεδόν όλα αντιδρούν σε μερικές μέρες αυξάνοντας τη συγκέντρωση τριγλυκεριδίων στο αίμα σε κατάσταση νηστείας. Από τη συνήθη συγκέντρωση των 100-150 mg/dl, το επίπεδο ανεβαίνει περίπου 50%».

Το φαινόμενο ήταν ακατανόητο. Τα τριγλυκερίδια είναι λίπος. Συνεπώς θα έπρεπε να είναι αυξημένα στο αίμα όταν κάποιος τρώει λίπος, όχι όταν τρώει υδατάνθρακες.  Πράγματι, αμέσως μετά από ένα γεύμα που περιέχει λίπος, υπάρχει μια υψηλή τιμή τριγλυκεριδίων στο αίμα, αλλά στη συνέχεια μειώνεται γρήγορα. Αντίθετα, στην περίπτωση που η δίαιτα περιέχει πολλούς υδατάνθρακες, τα τριγλυκερίδια είναι αυξημένα μετά από μερικές ώρες.  Έτσι όταν γίνεται η μέτρηση στο αίμα την άλλη μέρα το πρωί, καταγράφεται ότι η δίαιτα υψηλών υδατανθράκων αυξάνει τα τριγλυκερίδια σε σχέση με τη δίαιτα των πολλών λιπαρών. Δεν πρόκειται για κάποια εξαίρεση αλλά για συνηθισμένη κατάσταση που διαρκεί όσο χρονικό διάστημα καταναλώνονται οι περισσότεροι υδατάνθρακες. Αρκεί μια αύξηση των υδατανθράκων στη διατροφή κατά 5% εις βάρος των λιπών για να δείξει διαφορά στα τριγλυκερίδια σε κατάσταση νηστείας.

Το γιατί τα τριγλυκερίδια αυξάνονται με την κατανάλωση υδατανθράκων δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο (ο βιοχημικός μηχανισμός είναι υπό διερεύνηση). Μια σύντομη απάντηση είναι ότι το συκώτι χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες για να συνθέτει τριγλυκερίδια τα οποία τοποθετεί σε λιποπρωτεΐνες που το  ίδιο κατασκευάζει, τις λιποπρωτεΐνες πολύ χαμηλής πυκνότητας (VLDL).

Τα τριγλυκερίδια της διατροφής που κυκλοφορούν στο αίμα ύστερα από ένα λιπαρό γεύμα τοποθετούνται σε διαφορετικές λιποπρωτεΐνες ταχυλομικρά και όχι στα VLDL. Αυτό έχει μεγάλη σημασία. Η διάμετρος των χυλομικρών είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο των VLDL. Έτσι στα χυλομικρά, τα τριγλυκερίδια εξαφανίζονται γρήγορα από το αίμα γιατί πιάνονται εύκολα από ένα ένζυμο, τη λιποπρωτεϊνική λιπάση, το αφαιρεί τα τριγλυκερίδια από τις λιποπρωτεΐνες είτε για να δώσουν ενέργεια στον οργανισμό είτε για να αποθηκευτούν. Τα τριγλυκερίδια των VLDL που προέρχονται από το συκώτι δεν πιάνονται εύκολα από την τη λιποπρωτεϊνική λιπάση με αποτέλεσμα η εξέταση αίματος να δείχνει αυξημένα τριγλυκερίδια όταν η δίαιτα περιέχει πολλούς υδατάνθρακες.

Οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα τριγλυκερίδια είναι αυξημένα στο αίμα όταν κάποιος καταναλώνει κυρίως φρουκτόζη παρά γλυκόζη. Η φρουκτόζη υπάρχει σε πολλά σακχαρούχα αναψυκτικά και μεταβολίζεται στο σώμα διαφορετικά από τη γλυκόζη. Πάντως, έχει παρατηρηθεί ότι η επίδραση των υδατανθράκων στα τριγλυκερίδια μπορεί να διαφέρει αρκετά από άτομο σε άτομο κι έχει γίνει κατανοητό ότι αυτό εξαρτάται από το αν υπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη (Μεταβολικό Σύνδρομο).

Να σημειωθεί ότι και το αλκοόλ αυξάνει τα τριγλυκερίδια.

Αντιμετώπιση

Για να μειώσετε τα επίπεδα τριγλυκεριδίων πρέπει να δώσετε έμφαση στη διατροφή σας και γενικότερα στον τρόπο ζωής σας.

Ακολουθήστε μια διατροφή χωρίς ζάχαρη, γλυκά, σακχαρούχα αναψυκτικά και αλεύρι. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αυξήσετε τους υδατάνθρακες που περιέχουν φυτικές ίνες, το καλό διατροφικό λίπος και τις πρωτεΐνες. Αποφύγετε τα trans λιπαρά (τα οποία υπάρχουν κυρίως μαζί μα σάκχαρα) και βάλτε στη διατροφή σας τα ωμέγα-3 λιπαρά (βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια) τα οποία μειώνουν τα τριγλυκερίδια. Αυξήστε για παράδειγμα την κατανάλωση τόνου, σολομού, σκουμπριού, αντσούγιας και σαρδέλας, που είναι πλούσια σε λιπαρά ω-3. Τα ω-3 μειώνουν τα τριγλυκερίδια ακόμα και 30% αλλά για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζονται 2-3 γραμμάρια ημερησίως.

Αποφύγετε το αλκοόλ σε μεγάλες ποσότητες  γιατί αυξάνει τα τριγλυκερίδια. Το αλκοόλ έχει υψηλή θερμιδική αξία και ζάχαρη και ενεργοποιεί την παραγωγή τριγλυκερίδιων από το συκώτι.. Ακόμη και μικρές ποσότητες, μπορούν αυξήσουν τα τριγλυκερίδια εύκολα και γρήγορα σε ορισμένα άτομα.

H φυσική δραστηριότητα επίσης παίζει ρόλο στη μείωση των τριγλυκεριδίων. Η επίδραση που ασκεί η φυσική άσκηση επί των τιμών των τριγλυκεριδίων ποικίλλει ανάλογα με τις αρχικές τιμές, την ένταση και την διάρκεια της άσκησης.

Αν τέλος είστε υπέρβαρος, χάνοντας τα περιττά κιλά, μειώνετε αυτόματα και τις υψηλές τιμές των τριγλυκεριδίων σας. Ενεργοποιήστε τον εαυτό σας και θα δείτε ότι έστω και ελάχιστα κιλά, μπορούν να σας ανταμείψουν με καλύτερη υγεία και περισσότερη ενέργεια.

healthyliving.gr